Feliksa Brygoła, Stanisław Brygoła, Janina Brygoła, Florentyna Zdunek, Alfreda Zdunek


We wsi Poizdów-Kolonia, niedaleko Kocka, mieszkała wdowa Feliksa Brygoła (l. 50) razem z trójką swoich dzieci: Stanisławem (l. 18), Janiną (l. 13) oraz Florentyną (l. 18), która była już zamężna. Mężem Florentyny był Ignacy Zdunek. Małżeństwo miało już roczną córkę Alfredę, a kolejne dziecko miało się niedługo urodzić. Wszyscy mieszkali razem w domu należącym do Feliksy i prowadzili wspólnie gospodarstwo.


Feliksa Brygoła w czasie okupacji niemieckiej udzieliła schronienia 6 osobom pochodzenia żydowskiego – 3 mężczyznom i 3 kobietom. Osoby te miały przygotowaną kryjówkę w stodole, która była połączona tunelem z domem rodziny Brygołów.

Z donosu żandarmi niemieccy w posterunku w Kocku dowiedzieli się o ukrywaniu przez Feliksę Żydów. Według literatury, dnia 29 czerwca 1943 r. Niemcy przyjechali do gospodarstwa Brygołów. Jan Badziak, który był naocznym świadkiem, twierdzi jednak: „Ja wiem, że to było dnia 18 lipca 1943 roku, godzina może 1 (pierwsza).” (RFWA, sygn. 811_3543; por. sygn. TR. 811_1331). Trzej mężczyźni, którzy się ukrywali, próbowali uciekać, ale zostali od razu zastrzeleni. Następnie zastrzelono Feliksę, Stanisława i Janinę. W tym czasie ciężarna Florentyna z córką przebywała na łące. Poszły po krowy pasące się nieopodal domu. Zostały zauważone przez funkcjonariuszy i zamordowane, tak jak pozostali członkowie rodziny.

Przeprowadzona przez Niemców akcja była prawdopodobnie wynikiem denuncjacji jednego z mieszkańców wsi – Stanisława Zygłówka. Jan Badziak twierdzi nawet, że to on zamordował ciężarną Florentynę i Alfredę, które akurat wracały z pola: „Zygłówek ją poznał i wrócił. I ona doszła do nich, klękała na kolana i zaczęła coś mówić. A Niemiec wyjął pistolet dał Zygłówkowi i Zygłówek strzelił córki, do tej dziewczynki i do tego dziecka. A że była w ciąży to jeszcze raz w brzuch strzelił.” (RFWA, sygn. 811_3543).

Niemiecką obławę przeżyły trzy Żydówki, które w czasie akcji Niemców pozostały w kryjówce. Nie wiadomo, czy przetrwały do końca wojny. Gdy żandarmi przyjechali do Brygołów, nie było na miejscu męża Florentyny – Ignacego. Po powrocie, w akcie rozpaczy, popełnił on samobójstwo nad grobem swoich bliskich. Później rodzina została pochowana na cmentarzu parafialnym w Kocku. Ciała 3 Żydów spoczywają do dziś w miejscu morderstwa.




Bibliografia:

1. RFWA, sygn. TR. 405_4650, Brygoła, relacja audio Józefa Badziaka (świadka), z dn. 12.12.2013 r.
2. RFWA, sygn. TR. 811_1041, Zdunek, relacja audio Janusza Brygoły, z dn. 21.02.2014 r.
3. RFWA, sygn. TR. 811_1331, Brygoła, relacja audio Marii Kowalewskiej, z dn. 27.03.2014 r.: „Kiedy się wszystko uspokoiło, kiedy Niemcy zabili tych trzech Żydów i rodzinę Feliksy Brygoła, to już nie szukali dłużej w tych zabudowaniach ewentualnie ukrywających się, tymczasem w kryjówce były jeszcze trzy kobiety Żydowskie, które po pewnym czasie wyszły z tej kryjówki i udały się w niewiadomym kierunku. (…) Żydzi byli przechowywani przeszło rok, a do tej egzekucji doszło w lipcu '43 roku. Ci zabici Żydzi, tych trzech Żydów zostali pochowani przy drodze (…), nikt ich nie ekshumował”.
4. RFWA, sygn. 811_3543, Brygoła, relacja audio Jana Badziaka i Michała Jóźwika (Jan Badziak – sąsiad, świadek], z dn. 23.09.2015 r.
5. E. Kopówka, ks. P. Rytel-Andrianik, Dam im imię na wieki (Iz 56,6). Polacy z okolic Treblinki ratujący Żydów, Oksford–Treblinka 2011, s. 139.
6. S. Wroński, M. Zwolak, Polacy-Żydzi 1939–1945, Warszawa 1971, s. 421.
7. W. Zajączkowski, Martyrs of Charity, Washington D.C. 1988, s. 204.
8. Zdunek Florentyna, [w:] www.straty.pl, Program Straty osobowe i ofiary represji pod okupacją niemiecką (30.01.2015).
9. Zdunek Alfreda, [w:] www.straty.pl, Program Straty osobowe i ofiary represji pod okupacją niemiecką (18.02.2016).

Zamknij podgląd

Prawa autorskie:
Fundacja Lux Veritatis, Kaplica Pamięci


Świątynia pw. Najświętszej Maryi Panny Gwiazdy Nowej Ewangelizacji
i św. Jana Pawła II
w Toruniu


Projet witryny:
Kamil Dawid 2016

Wszystkie zamieszczone na witrynie treści, materiały oraz elementy graficzne są chronione prawem autorskim i stanowią wyłączną własność Producenta tj. Fundacji Lux Veritatis. Kopiowanie zawartości serwisu lub jej części bez pisemnej zgody właściciela serwisu jest zabronione. Materiały zawarte na niniejszej stronie mogą być wykorzystywane lub rozpowszechniane jedynie w celach informacyjnych, na zasadach przyjętych w portalach społecznościowych oraz wyłącznie z notą o prawach autorskich oraz ze wskazaniem źródła informacji.