Librowska Franciszka, Librowski Władysław, Bieńkowski Gerwazy
Franciszka Librowska, z synami: Władysławem i Janem, mieszkała we wsi Kolonia Kietlin k. Radomska. W czasie okupacji ukrywała w stodole członków żydowskich rodzin Chęcińskich i Bugajskich. W pomoc zaangażował się także Gerwazy Bieńkowski, który udzielił schronienia dwóm Żydom.
„Nocą Żydzi wychodzili na dwór na spacer. Ktoś musiał ich zauważyć i powiadomił Niemców” (RFWA, List od Zofii Pełki). Do gospodarstwa Librowskich przyszli nieumundurowani Niemcy z Radomska. Wyprowadzili Władysława i zastrzelili go. To samo spotkało Franciszkę i najprawdopodobniej drugiego syna. Potem Niemcy wyprowadzili 8 Żydów ze stodoły i także ich rozstrzelali. „Po dokonanym zabójstwie sołtys Kolonii Kietlin Rybak Stanisław musiał wyznaczyć ludzi do wykopania dołu za stodołą obok leżących zastrzelonych ludzi” (RFWA, List od Zofii Pełki). W dostępnych źródłach imię i nazwisko sołtysa brzmi Julian Rybak.
W tej samej wsi Niemcy rozstrzelali także Gerwazego Bieńkowskiego, który pomagał Librowskim, ukrywając dwóch Żydów. Są jednak rozbieżności, czy zginął razem z Librowskimi, czy też został wyprowadzony poza wieś, w stronę Płoszowa i rozstrzelany w czasie próby ucieczki. Niektóre źródła podają, że jego egzekucja nastąpiła przed obławą na Librowskich, a inne, że po tamtej tragedii.
28 listopada 1943 r., po egzekucji i zakopaniu ciał spalono stodołę, w której ukrywali się Żydzi. Po wojnie zwłoki Polaków przeniesiono na cmentarz w Teklinowie. Gerwazy Bieńkowski spoczął na cmentarzu w Kietlinie.
Franciszka Librowska miała jeszcze 2 córki: Mariannę i Antoninę. Antonina od marca 1941 r. do kwietnia 1944 r. przebywała na robotach w Niemczech. Marianna miała już swoją rodzinę i mieszkała w Radomsku. Jej syn, Antoni Ostrowski, został zamordowany za wymianę ziemniaków na drzewo na opał.
Bibliografia:
3. RFWA, Librowski, nagranie audio sygn. 405_0812, z dn. 20.09.2013 r.
4. RFWA, List od Zofii Pełki, Kodrąb, 28.01.2014 r.
5. W. Bartoszewski, Z. Lewinówna, Ten jest z Ojczyzny mojej. Wspomnienia z lat 1939–1945, wyd. 3, Warszawa 2007, s. 607.
6. W. Bielawski, Zbrodnie na Polakach dokonane przez hitlerowców za pomoc udzielaną Żydom, Warszawa 1981, s. 16, 42.
7. A. Poray, Those Who Risked Their Lives, Chicago 2007, s. 20, 35.
8. R. Walczak (red.), Those Who Helped. Polish Rescuers of Jews During the Holocaust, cz. 3, Warszawa 1997, s. 54, 89.
9. S. Wroński, M. Zwolak, Polacy-Żydzi 1939–1945, Warszawa 1971, s. 380-381, 427.
10. W. Zajączkowski, Martyrs of Charity, Washington D.C. 1988, s. 163.
11. www.straty.pl (4.12.2014).
12. www.straty.pl (29.02.2016).
Uwagi:
-S. Wroński, M. Zwolak, Polacy-Żydzi 1939–1945, Warszawa 1971, s. 380, podaje, że był jeszcze jeden syn Jan, ale nie jest znany jego los.
-W dokumentach zawartych w teczce IPN BU 392/1913 podano, że Jan Librowski, drugi syn Franciszki, też został rozstrzelany.
