Józef Augustyn, Józefa Augustyn
Władysław Augustyn (ur. 1 stycznia 1922 r.) mieszkał wraz z rodzicami, Józefem i Józefą Augustyn z d. Gotfryd, w Szerzynach (woj. małopolskie). Prowadzili razem gospodarstwo rolne. Władysław tak opisuje wydarzenia z czasów okupacji:
„W miesiącu lipcu 1942 r. do naszego domu przyszli Żydzi, było ich 7 osób, a wśród nich: Chirszfeld Cheszek i siostra Rajza oraz Lichtman Cheszek i siostra Chinda (…). Ojciec i ja zbudowaliśmy w stodole schron dla tych osób. Mama gotowała, a ja donosiłem im żywność” (RFWA, List od Stanisława Augustyna, Szerzyny, z dn. 23.09.2013 r. Życiorys Władysława Augustyna [syna zamordowanych], Protokoły przesłuchania świadków: Stanisława i Adama Zawiłów). Pozostałe trzy osoby to prawdopodobnie członkowie rodziny Haskel, o czym wspomina jeden ze świadków: „Przechowywali oni część rodziny Hasklów pochodzących z Szerzyn (…). Jednemu z tych Żydów było na imię Hersz” (IPN BU 392/1570).
2 lutego 1943 r. policja granatowa przeprowadziła w domu Augustynów rewizję. Aresztowano wszystkich Żydów ukrywających się na terenie gospodarstwa. Trzy dni później, 5 lutego 1943 r., do domu Augustynów przyjechała grupa Niemców. Władysław wspomina: „policjant granatowy wszedł do domu i sprawdził tożsamość nazwisk i wyprowadzono z domu ojca i matkę. Mnie też wyprowadzono na podwórze i zapytano, czy wolno przechowywać Żydów. W tym samym czasie rozstrzelano ojca i matkę, zaś policjant granatowy po niemiecku poprosił gestapo, aby darowano mi życie, gdyż jestem młody i nie jestem niczemu winien. Darowano mi życie” (RFWA, List od Stanisława Augustyna, Szerzyny, z dn. 23.09.2013 r. Życiorys Władysława Augustyna [syna zamordowanych], Protokoły przesłuchania świadków: Stanisława i Adama Zawiłów).
Gestapowcem, który zamordował rodziców Władysława był Karl Hauch. Wyprowadził ich z domu i strzałem w tył głowy zabił najpierw Józefa, potem jego żonę. Władysław miał być kolejny, jednak policjant – Mikołaj Leszega – przekonał Haucha, by oszczędził syna.
Sąsiad Augustynów, Stanisław Zawiła, wspomina, że Józef i Józefa są „pochowani na cmentarzu parafialnym w Szerzynach. Pochówek odbył się bez ceremonii pogrzebowych, w ukryciu. Dla nich też nie zostały sporządzone akty zgonów, gdyż członkowie rodziny obawiali się aresztowania przez Gestapo” (RFWA, List od Stanisława Augustyna, Szerzyny, z dn. 23.09.2013 r. Życiorys Władysława Augustyna [syna zamordowanych], Protokoły przesłuchania świadków: Stanisława i Adama Zawiłów).
Bibliografia:
2. IPN BU 392/2033.
3. RFWA, List od Krystyny Gruszkowskiej.
4. RFWA, nagranie audio sygn. 405_3936, relacja Marii Wal, z dn. 29.11.2013 r.
5. RFWA, nagranie audio sygn. 405_0793, relacja Stanisława Augustyna [wnuk zamordowanych], z dn. 19.09.2013 r.
6. RFWA, List od Józefa Kabaja, Zabrze, 10.01.2014 r.
7. RFWA, List od Stanisława Augustyna, Szerzyny, 23.09.2013 r. (Życiorys Władysława Augustyna [syna zamordowanych], Protokoły przesłuchania świadków: Stanisława i Adama Zawiłów).
8. RFWA, List od Stanisława Augustyna, Szerzyny, 20.03.2014 r.
9. W. Bielawski, Zbrodnie na Polakach dokonane przez hitlerowców za pomoc udzielaną Żydom, Warszawa 1981, s. 14-15.
10. J. Hera, Polacy ratujący Żydów. Słownik, Warszawa 2014, s. 137.
11. Rejestr faktów represji na obywatelach polskich za pomoc ludności żydowskiej w okresie II wojny światowej, Instytut Pamięci Narodowej, A. Namysło, G. Berendt (red.), Warszawa 2014, s. 347.
12. A. Poray (red.), Those Who Risked Their Lives, Chicago 2007, s. 19.
13. R. Walczak (red.), Those Who Helped. Polish Rescuers of Jews During the Holocaust, cz. 3, Warszawa 1997, s. 51-52.
14. S. Wroński, M. Zwolak, Polacy-Żydzi 1939–1945, Warszawa 1971, s. 433.
15. W. Zajączkowski, Martyrs of Charity, Washington D.C. 1988, s. 231.
16. Augustyn Józef, Augustyn Jozefa, [w:] www.straty.pl, Program Straty osobowe i ofiary represji pod okupacją niemiecką (02.04.2015).
Uwagi:
- J. Hera, Polacy ratujący Żydów. Słownik, Warszawa 2014, s. 137 pisze, że Augustynowie ukrywali 3 osoby.
- S. Wroński, M. Zwolak, Polacy-Żydzi 1939–1945, Warszawa 1971, s. 433 pisze, że zostali rozstrzelani 05.02.1944 r.; WB podaje datę 04.02.1944 r.; WZ podaje 1944 r.; data śmierci podana w serwisie straty.pl to 05.02.1942 r.
